Het is onwaarschijnlijk dat virtuele valuta’s zoals de bitcoin op afzienbare termijn een bruikbaar alternatief voor het huidige geld zullen worden. DNB – 8 mei 2014
Ik vermoed dat de DNB dit bulletin publiceerde met als voornaamste doel te voorkomen dat Henk en Ingrid al hun spaargeld in bitcoin stoppen met alle mogelijke rampzalige gevolgen van dien. Ik vind het een goede ontwikkeling dat de DNB zich verdiept in bitcoin, maar volgens mij hebben ze nog een hele weg te gaan.
Ik doe de aanname dat in de bovenstaand citaat met “afzienbare termijn” bedoeld wordt voor 2020. Basel III is bijvoorbeeld in 2008 bedacht naar aanleiding van omvallende banken en wordt zo rond 2019 ingevoerd. Dat moet gezien worden als zeer snel gezien er een existentiële crisis aan ten grondslag lag.
Ik doe ook de aanname dat “bruikbaar alternatief” in het citaat vergeleken moet worden met de rol van bijvoorbeeld Paypal, niet persé het compleet vervangen van de euro. Zelf voeg ik daar nog aan toe dat om “bruikbaar alternatief” te zijn de bulk van het gebruik niet persé in Nederland hoeft plaats te vinden, dat het niet persé hoeft te gaan om consumentenbestedingen en loonbetalingen; dit gezien onze rol als handelsland en financiële dienstverlener.
Met die twee aannames zie ik het zeker niet als onwaarschijnlijk dat “virtuele valuta’s zoals de bitcoin .. een bruikbaar alternatief voor het huidige geld zullen worden”.
Ik zou daar uiteraard ongelijk in kunnen hebben. Het gaat mij erom dat de argumenten die DNB aandraagt niet erg sterk zijn. Ik kan redenen bedenken waarom bitcoin specifiek en virtuele valuta in het algemeen het niet gaan redden, maar dat zijn niet de redenen die zij aandragen.
Vet gedrukt volgen de argumenten van DNB (soms door mij verwoord) eventueel aangevuld met een citaat. Daaronder steeds mijn reactie.
Zeer kleinschalig gebruik
Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.
Bitcoin is nieuw, niet van bovenaf opgelegd door een organisatie met een geweldsmonopolie en niet met duizenden miljarden staatssteun ondersteund. Concurreren met een staatsmonopolie is niet makkelijk.
Ondanks dat is het gebruik alleen al in de afgelopen 2 jaar fors toegenomen. Er wordt sinds minder dan een jaar pas serieus geïnvesteerd in startups die op allerlei manieren bitcoin gebruik gaan aanmoedigen. Dit gaat om investeringen van miljoenen tot honderden miljoenen.
Facebook is in de “afzienbare termijn” tussen 2006 en 2011 gegroeid van 12 miljoen tot 800 miljoen gebruikers, een factor 80 dus. Als nu 0.1% van de Nederlanders bitcoin gebruikt, zou dat rond 2020 ineens 20% kunnen zijn.
Kortom: zeer kleinschalig gebruik nu zegt absoluut niks over de situatie over een paar jaar.
Overigens kijken ze naar het aantal transacties en het aantal transacties binnen Nederland om het huidige gebruik te schatten. Ze geven daarbij niet aan hoe ze op die getallen zijn gekomen; dit is met bitcoin verre van eenvoudig te achterhalen en de grafiekjes die hier en daar op internet rondzwerven zijn hier geen betrouwbare bron voor.
Niet gebruiksvriendelijk
Er wordt miljoenen geïnvesteerd om daar iets aan te doen. De situatie is nu al veel beter dan een jaar geleden. “Afzienbare termijn” is een eeuwigheid bij dit soort technische ontwikkelingen. Binnen een paar jaar kunnen alle issues met gebruiksvriendelijkheid zijn opgelost. Het is geen overheid ICT tenslotte.
Dat relatief lage aantal bitcointransacties is niet zo vreemd gezien de nadelen die er aan kleven.
Dit betwijfel ik. Ik denk dat de voornaamste redenen zijn dat bitcoin onbekend en erg nieuw is en dat het huidige systeem voor de westerse consument erg goed werkt. Als de nadelen die vervolgens genoemd worden het enige bezwaar zijn, dan staat bitcoin een glorieuze toekomst te wachten. Ik vermoed dat deze drogreden voornamelijk voor de leesbaarheid bedoeld was.
Koers is te instabiel voor gebruik als ruilmiddel
Omdat een boterham vandaag 0.01 BTC kost, morgen 0.05 en overmorgen 0.1 is het niet geschikt om dagelijkse boodschappen mee te doen. Ten eerste is het denkbaar de koers op termijn stabiliseert, naarmate meer mensen er gebruik van maken. Maar zelfs als dat niet gebeurt, is bitcoin nog steeds prima te gebruiken als ruilmiddel. Als je bijvoorbeeld geld naar iemand in Marokko wil sturen, kan je euro’s omwisselen voor bitcoins, een paar minuten later die bitcoins naar Marokko sturen en de ontvanger kan ze een paar minuten later weer omwisselen naar Dirham. Zolang de koers gedurende die paar minuten stabiel genoeg is, doet het er niet toe wat bitcoins een dag later waard zijn.
De klant hoeft niet te weten hoe dat allemaal werkt. Hij hoeft niet eens te weten wat bitcoins zijn. Hij stopt ergens euros in een kastje en de ontvanger krijgt sneller en goedkoper z’n Dirhams dan via een bankoverschrijving of Western Union.
Koers is (in mindere mate) te instabiel voor gebruik als oppotmiddel
Bitcoin is op dit moment een bijzonder riskante belegging, zeker in verhouding tot de alternatieven die de meeste Nederlanders tot hun beschikking hebben. Een groot van de wereld heeft die luxe niet. Om “bruikbaar alternatief” te worden hoeft ook niet iedereen z’n spaargeld erin te stoppen. Voor dat soort problemen zijn bovendien derivaten uitgevonden. Die komen er voor bitcoin t.z.t. ook als daar behoefte aan is.
Koers is te instabiel voor gebruik als rekeneenheid
Ik neem aan dat ze hiermee bedoelen dat het lastig is om prijzen, minimumlonen, belastingschijven, etc. vast te zetten in bitcoins. Dit maakt het voor consumenten, werkgevers en wetgevers lastig om ermee te rekenen. Het minimumloon zou dan bijvoorbeeld elke week aangepast moeten worden net als alle prijskaartjes in de supermarkt. Overigens een probleem waar veel landen ervaring mee hebben ook zonder bitcoins.
Gelukkig leven we in een tijdperk van computers en die kunnen uitstekend rekenen. Als ik in de AH wil weten hoeveel milligram zilver een brood kost dan kan ik dat zo uitrekenen. Bij online aankopen is het al helemaal triviaal om het bedrag in bitcoins toe te lichten in termen van euro’s, kralen, sigarettenpakjes of uren consultancy. Ik zie hier geen wezenlijk probleem.
Mt Gox ging failliet dus bitcoin is onveilig
Ik zal niet over Lehman of DSB beginnen. Ik zal ook niet over het Deposito Garantiestelsel beginnen waarvoor zelfs SNS al te groot was om het serieus in te kunnen zetten.
Niemand controleert of de virtuele valuta-instellingen een degelijke en verantwoorde bedrijfsvoering hebben.
Mt Gox is een bijzonder slecht gemanaged bedrijf. Als reactie op – en ook vooruitlopend op – hun faillissement zijn andere bitcoin beurzen aan de slag gegaan met audits. Dat werkt anders dan bij gewone banken en beurzen, maar bitcoin biedt juist mogelijkheden om audits betrouwbaarder te maken. Dat komt met name door het openbare karakter van de Blockchain en een stukje wiskunde. Dit alles speelt zich af in enkele maanden, niet enkele decennia.
Het is veel te vroeg om nu al te concluderen dat bitcoins inherent minder veilig te bewaren zijn dan euros. Hierbij moet je een zuiver onderscheid maken tussen de veiligheid van de opslag enerzijds (bankkluis met goud, bankrekening met euro’s, bankkluis met “papieren” bitcoins, web wallet, etc) en de veiligheid van de waarde anderzijds (schommeling goudprijs, (hyper)inflatie, bitcoin- of huizenzeepbel, etc).
Er is geen Depositogarantiestelsel voor bitcoins. Daar staat tegenover dat je het niet bij een bank hoeft te bewaren en dat als je dat wel doet er voor jou mogelijkheden zijn om te garanderen dat die bitcoin bank er niks raars mee kan doen. Je moet hierbij denken aan systemen waarmee bitcoins alleen uitgegeven kunnen met toestemming van zowel jou als de bank. Daarmee krijg je wel de veiligheidsvoordelen van een bank (bewapend personeel, identiteitscontrole, verzekering, goed doordachte procedures, controle door DNB) zonder de veiligheidsnadelen (bankiers).
Geen schadeloosstelling bij cybercrime
Dat is eenvoudig met een verzekering op te lossen. Wellicht dat dat duurder is dan nu het geval is bij banken. Dat zou dan weer met staatssteun te maken kunnen hebben. Misschien dat daar nog leuke Europese Mededingingsrechtszaken uit voortkomen, maar het is geen fundamenteel bezwaar.
Sterker nog: omdat bitcoin transacties onomkeerbaar zijn, hebben winkeliers geen last meer van zogenaamde chargebacks: klanten die iets kopen met een creditcard, het product ontvangen, de betaling terugvorderen en vervolgens met de noorderzon verdwijnen. Over valse en gestolen creditcards en nep geld hoef je je als winkelier ook geen zorgen te maken. Ik ken de cijfers niet, maar ik vermoed dat winkeliers aanzienlijk meer last van fraude hebben dan consumenten.
Geen zekerstelling van gelden
Er is ook geen zekerstelling van gelden, dus geen garantie dat na faillissement tegoeden worden geretourneerd en openstaande betalingen worden uitgevoerd.
Een van de meest interessante mogelijkheden van bitcoin is juist om borgsommen en vooruitbetalingen veilig te stellen. De onderliggende techniek maakt het bijvoorbeeld mogelijk een transactie te doen waar 3 handtekeningen voor nodig zijn. Als Pietje een auto koopt van Jantje, kunnen zij een neutrale persoon aanwijzen die bij onenigheid mag beslissen. Dat zou bijvoorbeeld een notaris kunnen zijn. Als de auto bezorgd wordt, zijn Pietje en Jantje het eens, tekenen ze beide de transactie en hoeft de “notaris” niks te doen.
Als Jantje failliet gaat en de auto niet kan versturen, maar toch geld wil, ondertekent hij de transactie. Pietje weigert te ondertekenen. De notaris bekijkt vervolgens de situatie, wordt het eens met Pietje en weigert ook de transactie te ondertekenen. De transactie heeft slechts 1 van de benodigde 2 handtekeningen en wordt door het bitcoin netwerk niet uitgevoerd.
De “notaris” kan op geen enkele manier zelf aan het geld komen, hoeft in de meeste gevallen niks te doen en heeft geen veto mogelijkheid.
Virtuele valuta’s buiten de reikwijdte van de Wet op het financieel toezicht (Wft)
Dat is een keuze van de overheid. Wetten kan je herinterpreteren en aanpassen. Veel mensen in de bitcoin gemeenschap zien de overheid liever op een afstandje, maar anderen juichen (goed doordachte) regulering juist toe. In sommige andere landen, zoals de VS, zie je de overheid al actief regels opstellen voor het gebruik van bitcoins door financiële instellingen. Dus zelfs binnen “afzienbare termijn” is dit denkbaar.