Ik heb eindelijk eens wat dieper nagedacht over mijn pensioen dan de gebruikelijke blik op het absurd lage bedrag dat ABP me jaarlijks toestuurt. Omdat ik al bijna dertig ben, geen standaard carriere heb en iedereen zich druk maakt over indexeringen, voelde ik me toch een klein beetje ongerust. No longer!
Mijn visie op het leven zal voor de meeste mensen waarschijnlijk vreemd overkomen en in dat geval geldt: don’t try this at home! Als je bekend bent met Tim Ferriss dan is het een stuk beter te volgen. Het Nederlandse pensioenstelsel is totaal niet berekend op mijn manier van denken en dat pakt gunstig uit.
Waarom en hoeveel pensioen?
Ik zie een pensioen als een worst-case scenario. Misschien ben ik na m’n 67e (of 85e …) totaal niet meer interessant voor de arbeidsmarkt; mijn vaardigheden verouderd, mijn denksnelheid te traag, mijn mening te sterk, noem maar op. Misschien is mijn denkvermogen door normale slijtage afgenomen, misschien door een herseninfarct. Misschien is er nog wel werk, maar is dat werk dusdanig zinloos dat ik liever als vrijwilliger aan de slag ga. Of misschien is het ronduit verboden om te werken vanaf een bepaalde leeftijd.
Wat heb ik onder die omstandigheden nodig? Als je Seneca moet geloven vrijwel niks. Een bord rijst per dag en een doek om je warm te houden. Maar Seneca is zelfs niet bang voor de dood en zo Stoïcijns ben ik niet. Bovendien is er zoiets als AOW. Die zal misschien wat versoberd worden, maar ik verwacht hier geen Amerikaanse toestanden. Mochten die er wel komen, dan ben ik niet de enige met dat probleem.
Ik heb niet veel geld nodig; exclusief verzekeringen, studieschuld aflossen, reizen en dure gadgets kan ik makkelijk rondkomen van €600 in de maand. Ik ga er echter vanuit dat als ik een grumpy bejaarde ben, ik geen huisgenoten wil en in het algemeen een grotere behoefte aan luxe heb. Ik kom dan op een streefbedrag van €1300 netto. Ik ben daarin zeer pessimistisch over de kosten van onderdak en wellicht wat optimisch over verzekeringspremies. Hoe dan ook geeft 1,5 keer AOW de nodige ruimte waarmee ik kan concurreren met pure AOWers.
Pensioenopbouw
De hele berekening kan je terugvinden in deze spreadsheet. Ik begin met het netto streefbedrag van €1300 per maand. Vervolgens kan je op deze site opzoeken hoeveel bruto aanvullend pensioen je bovenop je AOW nodig hebt. In mijn geval €5000 per jaar. Daar haal je eventueel het jaarlijkse bedrag vanaf dat je reeds hebt opgebouwd.
Vervolgens is de vraag: hoeveel jaar moet ik in loondienst in een traditionele sector werken om voldoende pensioen op te bouwen? Uiteraard kan je ook op andere manieren pensioen opbouwen, maar dit rekent het makkelijkst. Elk jaar dat je werkt, wordt 1,75% van je jaarloon boven de €14.000 opgeteld bij je pensioenopbouw. Ik moet waarschijnlijk hard m’n best doen om als corporate drone minder dan €35.000 per jaar te verdienen; in dat geval moet ik 13 jaar in loondienst werken. Bij €45.000 is het zelfs maar zes jaar.
Ik hoef dus niet voor 2036 een vaste baan te regelen. Tenminste, wat pensioenopbouw betreft. Ik zou natuurlijk ook nu als ZZPer al wat geld in een pensioenfonds kunnen stoppen, maar omdat ik een vrij laag pensioen nastreef, het gros van de inleg vandaag naar de babyboomers gaat en het financiële systeem wankelt, is het strategisch om daarmee te wachten. Bovendien vermoed ik dat ik als zelfstandige buiten de boot val en veel hogere premies moet betalen, maar dat heb ik niet uitgezocht.
Verwar het systeem
Het pensioenstelsel gaat uit van Jan Modaal, Henk en – doe effe normaal – Ingrid. Zij werken hun hele leven bij dezelfde werkgever, liefst met vergrijsde vakbond en starre CAO. Kantoorpolitiek is de orde van de dag en ze tellen wanhopig af tot het moment dat ze daarvan verlost worden. Uiteraard willen ze er niet teveel in inkomen op achteruit gaan. Dat alles leidt tot een gemiddelde erfenis van €110.000 euro, wat neerkomt op een maandelijks pensioenoverschot van €600.
Er zijn grofweg drie manieren waarop ik geld bespaar door af te wijken van de norm:
- Minder luxe
- Een vast bedrag kiezen in plaats van een relatief bedrag
- Laat instappen
#PensioenOpStand
Jongeren klagen, terecht, dat het huidige en nieuwe pensioenstelsel enorm in het voordeel werkt van de oudere generaties. Sommigen leggen daarbij de nadruk op de rol van de doorsneepremie, anderen op een structureel optimisme van pensioenfondsen dat uiteindelijk door onze generatie opgehoest moet worden.
Vervolgens mondt dat klagen uit in een soort fatalisme: we hebben nauwelijks vertegenwoordiging en de meeste jongeren boeit het niet want het is ver van hun bed. Zelfs een petitie ondertekenen is al teveel gevraagd voor 99.99% van de jongeren.
Wat echter vergeten wordt, is de aloude wijsheid dat wie betaalt, bepaalt. En wie betalen er in dit stelsel? De jongeren. Waarom zouden we dan moeilijk doen over stemrechten, als we een veel krachtiger onderhandelingsmiddel in handen hebben: niet betalen.
Dus, als je echt actie wil ondernemen en geen dief van je eigen portemonnee wil zijn, stop dan met het betalen van pensioenpremie!
Mag dat niet omdat je onder een CAO valt? Misschien is het dan een idee om wat druk op je vakbond uit te oefenen; bij een aangekondigde staking kan je bijvoorbeeld met alle jongeren organiseren dat het bedrijf op piek performance door blijft draaien. Die twee procent loonsverhoging weegt waarschijnlijk niet op tegen de uitholling van je pensioen. Uiteraard op eigen risico.
Een groot deel van de jongeren hoeft zelfs niks te doen om in actie komen: zij werken als zelfstandige, in een sector die geen pensioen regelt of bouwen geen pensioen op omdat ze steeds van uitzendbureau wisselen, werkloos zijn of nog studeren. Het enige wat ze straks moeten doen wanneer ze een baan aangeboden krijgen, is even navragen hoeveel pensioenpremie ze kwijt zijn van hun bruto loon en daarover mopperen.
Als genoeg jongeren dit doen, worden we vanzelf wel een keer op gesprek uitgenodigd. En dan kunnen we bespreken hoe iedereen z’n steentje kan bijdragen aan een goede collectieve oudedagvoorziening.