Ik vond het leuk om vorige week in de NRC-Next een artikel van Bjorn Lomborg tegen te komen, dat een vertaling is van zijn artikel in The Guardian. Hoewel enigszins overdreven – ik heb sowieso niet zoveel met kinderen – komt zijn betoog erop neer dat de klimaathysterie in wereld schadelijk is voor de moraal van kinderen.
Het is onderdeel van zijn algemene punt dat klimaatverandering teveel geld en aandacht krijgt ten opzichte van andere problemen in de wereld. Dat wil zeggen, als je puur kijkt naar de effectiviteit van geboden oplossingen, zowel qua tijd als geld. Een uur vergaderen over klimaatverandering levert duizenden keren minder geredde levens op dan een uur vergaderen over gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Een miljoen euro in Kyoto is ongeveer net zo effectief als een euro in malariabestrijding* (plus of min een paar ordes van grootte). Ik ben het hier volledig met hem eens, zoals ik al eerder en veel uitgebreider beschreven heb.
Vandaag reageerde Greenpeace op zijn artikel, op een bijzonder voorspelbare manier. Laat ik het even kort analyseren.
… critici als Lomborg die door twijfel te zaaien ervoor zorgen dat de aanpak uitblijft en de gevolgen onafwendbaar worden.
Dit is suggestief om twee redenen:
- Lomborg is het niet eens met de huidige aanpak en wil die aanpassen. Door diezelfde aanpak als inherent goed te bestempelen, ontneem je hem het recht om eraan te twijfelen. Twijfel aan de aanpak wordt door Greenpeace bestempelt als kwaadaardig.
- Lomborg twijfelt meer aan de aanpak, dan aan het probleem. De auteurs snappen dit overduidelijk niet en ik kan ze niet hard genoeg aanraden om zijn korte boek eens te lezen (of dit artikel). Lees gelijk even de voornaamste kritiek en mijn reactie daarop. De auteurs proberen Lomborg in het (vrijwel niet meer bestaande) groepje klimaatveranderingontkenners te duwen. Daardoor komt hij meteen ongeloofwaardig over en hoeven ze niet meer op zijn argumenten in te gaan.
De drogreden wordt hier herhaald en iedereen die iets weet van wetenschapsfilosofie** zou hier kippenvel van moeten krijgen, maar dat is niet het belangrijkste aan deze zin:
In de wetenschap is de discussie beslecht…
Veel belangrijker is waar “de discussie” naar verwijst, want wetenschappers concentreren zich graag op één onderwerp en proberen dat los te koppelen van andere onderwerpen. In dit geval kijkt men naar klimaatverandering en probeert met dat zoveel mogelijk los te koppelen van andere zaken. De consensus, voor zover ik het me kan herinneren, is deze:
Als klimaatverandering het enige probleem ter wereld was, dan is dit de enige oplossing.
Maar klimaatverandering is niet het enige probleem ter wereld. Voor Greenpeace misschien; daar ben je tenslotte milieulobby voor en het zou raar zijn als lobbyisten bescheiden zouden zijn: “Ja, we willen wel graag sigaretten verkopen, maar we gaan minder lobbyen want roken is ongezond”. Voor een overheid geldt echter dat er meer dingen belangrijk zijn en voor de mensheid als geheel gelden weer andere prioriteiten. Er zijn maar weinig mensen die zich wagen aan het vergelijken van wereldproblemen en Lomborg is daar één van.
Zoals ik al aangaf, proberen wetenschappers zaken zoveel mogelijk te scheiden, maar sommige zaken zijn nou eenmaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. En zo komt een stukje verderop het bekende malaria verhaal om de hoek kijken.
Hij noemt malaira, waar 500 miljoen mensen aan lijden. Wrang genoeg zijn malaria en klimaatverandering innig met elkaar verbonden.
Zowel in zijn boek als in het bewuste artikel legt Lomborg keurig uit dat je malaria het beste op een directe manier kan uitroeien. Nederland en de VS hadden honderd jaar geleden ook malaria en ondanks dat het hier warmer is geworden hebben we er geen last van. Het aantal malaria levens dat je per euro kan besparen met directe hulp is miljoenen malen hoger dan je kan besparen door de temperatuur te verlagen. Deze redenering wordt niet ontkracht, maar volledig genegeerd.
Dit is het gevolg van het feit dat wetenschappers slechts gedeeltelijk klimaatverandering loskoppelen van andere zaken. In dit geval zijn de gevolgen van klimaatveradering voor malaria wél meegenomen, maar zijn de oplossingen losgekoppeld. Dat wil zeggen, de modellen kijken alleen naar het effect van klimaatverandering op malaria en niet op het effect van (betere) gezondheidszorg. Een slecht getrainde geest zal dan snel uit het model concluderen dat het oplossen van klimaatproblemen, de oplossing is voor malaria.
Iemand die serieus iets tegen malaria wil doen, kan zich zo’n peperdure denkfout niet veroorloven. Ik snap dan ook niet waarom Oxfam Novib zich achter Greenpeace schaart op dit gebied: ze concurreren om hetzelfde geld.
een klimaatfonds oprichten van 110 miljard per jaar, waarmee ontwikkelingslanden de gevolgen van klimaatsverandering kunnen tegengaan
Voor 110 miljard per jaar kan je ongeveer elk probleem in de wereld 10x oplossen: armoede, ziekte, oorlog, droogte, overstromingen, hitte, etc.. Diezelfde 110 miljard per jaar gaat een minimaal verschil maken in de temperatuurstijging; de problemen van 2100 krijgen we dan in 2105.
Feit is dat we op dit op dit moment geen effectieve oplossing hebben tegen klimaatverandering. Soms heb je gewoon pech en moet je niet geld over de balk willen smijten om toch maar “een beetje” te kunnen helpen.
We kunnen de angsten van onze eigen kinderen niet wegnemen door ons hoofd in het zand te steken zoals Lomborg voorstelt.
Ik gaf net al aan dat Lomborg een van de weinige mensen ter wereld is die de moeite neemt om een top 10 van wereldproblemenen en oplossingen voor te stellen en daar zijn carriere aan te wijden. Ik zie niet hoe dat valt onder je kop in het zand steken.
Als er iemand zijn kop in het zand steekt is het wel Greenpeace. Hun oppositie tegen kernenergie is een van de oorzaken van het broeikaseffect. Dat terzijde, het feit dat ze bereid zijn om alle grote problemen in de wereld ondergeschikt te maken aan klimaatverandering, omdat ze nou eenmaal 100% voor Het Milieu lobbyen, is geen goede zaak.
Daarbij steken ook op het gebied van klimaatsverandering hun kop in het zand door zich op 1 oplossing te concentreren: de oplossing die het meeste aansluit op ons collectieve schuldgevoel ten opzichte van consumptie, vervuiling en ontwikkelingslanden. Er zijn ook andere oplossingen denkbaar, zoals Geo Engineering. Dat die als absurd, vergezocht en onzeker gezien worden, is te danken aan de illusie dat de huidige plannen wél realistich, uitvoerbaar en zeker zijn.
Leg dat maar eens aan de kinderen uit…
* = Denk daar eens over na de volgende keer dat je een vliegticket boekt en moet kiezen tussen CO2 compensatie en malaria goede doelen.
** = Concensus bij controversiele kwesties in de wetenschap vindt zelden puur plaats op grond van argumenten. Vaak is er een invloedrijk persoon die de knoop doorhakt. Soms blijkt die conclusie stand te houden, soms wordt de discussie na tientallen jaren nog eens opengebroken.
Update (19:28): even kort iets over 26 miljoen klimaatvluchtelingen, genoemd in de titel van het artikel. Dat is ongeveer 5x de bevolking van Las Vegas en Dubai bij elkaar opgeteld. Het enige verschil tussen mensen en Dubai en die klimaatvluchtelingen is geld. Geld om drinkwater te kopen, geld om eten te importeren, geld voor airconditioning. Laten we zeggen dat deze basisbehoeften €2000 per jaar kosten; dan lijkt het me zinniger om de wereld zo te hervormen dat dat niet al teveel geld meer is voor die mensen. Misschien door eens iets aan handelbarrieres te doen…. Daarnaast – ik heb me er niet zeer goed in verdiept – in hoeverre ligt de uitdroging en onvruchtbaarheid van hun land aan wereldwijde klimaatsverandering? Is in de onderzoeken gecorrigeerd voor ongerelateerde lokale veranderingen, overbevolking, ontbossing en inefficient landgebruik?
Update (20:35): het Wikipedia artikel over Climate Refugees verwijst naar een artikel van Afifi, T., Warner K. Die is niet openbaar te vinden (wellicht verstopt achter een pay wall?), maar er wordt in een rapport van de United Nations University naar verwezen. Daarin wordt het onderscheid tussen wereldwijde en lokale klimaatverandering niet eens genoemd. Alleen daarom al moet je het getal 25 miljoen met een korrel zout nemen in de context van CO2 maatregelen. Je hebt namelijk geen flauw idee welk percentage van die 25 miljoen daadwerkelijk iets gaat hebben aan die maatregelen en welk percentage sowieso pech heeft. Het artikel erkent wel dat bodemuitputting en andere factoren een rol spelen, maar kent hier geen getallen aan toe. Als iemand me het originele artikel kan sturen, kijk ik daar ook even naar.
Update (22:45): Hier een korte en recente samenvatting van Lomborgs standpunten in een pleidooi aan Obama. Een interessante uitspraak is dat hij beweert dat Duitsland $150 miljard geïnvesteerd heeft in zonne-energie en dat dat klimaatverandering uitstelt met …. maar liefst …. 1 uur.Met andere woorden: als de CO2 concentratie X zou zijn in het jaar 2100 om middernacht, zou dat dankzij deze investering nu X zijn in het jaar 2100 om 1 uur ‘s nachts.
Eens kijken of ik dat snap:
- zonne-energie productie Duitsland: 4 GW / jaar
- wereld energieverbruik: 16.000 GW / jaar
- levensduur zonnepanelen: 20 jaar
We willen weten hoeveel CO er bespaart wordt in 100 jaar, dus die zonnepanelen dragen maar 1/5e bij in die periode. Als ik vervolgens nog wat stomme aannames doe:
- CO2 uitstoot blijft min of meer constant
- CO2 uitstoot per kilowattuur is hetzelfde voor alle energiebronnen
- het bouwen van zonnepanelen kost verwaarloosbaar weinig energie
Dan is het aantal dagen dat je de boel uitstelt (met andere woorden:
1/5 * 4 / 16000 * 100 = 5 * 10⁻3 jaar = 2 dagen
Een factor 40 meer dan Lomborg beweert, maar je hoeft niet veel in mijn aannames te veranderen om er nog een nul of twee af te slopen. Hoe dan ook geen indrukwekkend resultaat voor 150 miljard dollar. Ik heb nog niet gekeken hoe hij zelf aan het getal van 1 uur komt.
Natuurlijk is er wel een voordeel te halen uit de opgedane ervaring. De vraag is alleen of je dat niet ook al met 1.5 miljard had kunnen bereiken en of je daarna niet eens wat geld moest gaan investeren in R&D van goedkopere materialen en methodes en zelfs fundamenteel nieuwe methodes. Dat laatste is waar Lomborg voor pleit.
Helder stuk, Sjors! Heb je Greenpeace al om een reactie gevraagd? Ben erg benieuwd wat ze hierop zouden antwoorden.
Heb ik gedaan. Ik ben ook benieuwd naar hun reactie, maar eigenlijk nog meer naar die van Oxfam Novib, van wie ik namelijk echt niet snap dat ze iets tegen Lomborg hebben.
Hoe weet Lomborg zo precies hoeveel een uur vergaderen over klimaatverandering oplevert?
Het lijkt me verdomd lastig om te raden wat er precies mis gaat als het op aarde 5 graden warmer wordt. Maar dat er dan de nodige ellende onze kant op komt, lijkt me wel te verwachten.
De laatste keer dat ik probeerde uit te zoeken wat Lomborg van dit kritiekpunt vindt, leek zijn antwoord iets als “op basis van wat je niet weet kun je geen beslissingen nemen, dus we kunnen pas maatregelen nemen als we weten wat er precies gaat gebeuren”. Maar dan is het dus te laat.
Maargoed, ik heb zijn boeken niet gelezen, dus Sjors, kun jij snel even vertellen welke dingen hij wel en niet meeneemt bij het berekenen van de kosten van klimaatverandering?
Bedenk verder trouwens ook dat het onder milieulobbyisten een vrij geaccepteerde gedachte is dat het inherent ethisch onjuist is om als mensen meer dan noodzakelijk in te grijpen in de natuur. Het is dus te verwachten dat Greenpeace argumenten in mensenlevens en geld ueberhaupt niet accepteert, omdat het hen niet om mensenlevens en geld gaat. Ze willen gewoon dat we met onze poten van de aarde afblijven. Dat is verklaart wellicht die weinig to-the-point reacties van ze.
Het gedeelte over uren vergaderen is mijn eigen inbreng. Maar volgens mij is het wel aan te tonen dat er geen enkele correlatie is tussen het aantal uren dat ergens over vergaderd wordt en de hoeveelheid geld waar het over gaat. De data is er, dus hopelijk gaat iemand dat binnenkort uitzoeken.
De getallen moet je met een korrel zout nemen. Dat doet Lomborg ook en de discussie zou over die getallen en berekeningen moeten gaan. Het probleem is echter dat de huidige discussie daar compleet aan voorbij gaat. Kosten-baten analyses van politieke prioriteiten zijn taboe.
> “op basis van wat je niet weet kun je
> geen beslissingen nemen, dus we kunnen
> pas maatregelen nemen als we weten wat er
> precies gaat gebeuren”. Maar dan is het
> dus te laat.
Hier heb ik mijn andere blogpost wat uitgebreider over geschreven.
Het woord “precies” moet je weglaten.
Hij heeft gelijk: het heeft geen zin om maatregelen te nemen voor iets wat je absoluut niet weet. Pas als je weet dat de kans groter is dan een bepaalde onacceptabele waarde (bijvoorbeeld 1%), heeft het zin om er iets aan te doen.
Wanneer heb je voor het laatst een ton kunnen lenen bij een bank omdat je misschien mee gaat doen aan de loterij?
Je moet op zijn minst een educated guess leveren van:
1 – de kans dat iets gebeurt
2 – de schade die het oplevert.
3 – de kosten van maatregelen
4 – het effect op de bij 1) genoemde kans op bij 2) genoemde schade
De discussie over klimaatverandering is op te splitten in twee delen:
a) algemeen geaccepteerde inzichten: temperatuurstijging van een paar graden, lichte zeespiegelstijging, toename gebieden waar malaria levensvatbaar is, etc, etc.
b) mogelijke rampscenarios: tientallen meters zeespiegelstijging, onstopbare opwarming, nieuwe pandemien, invasie van buitenaardse wezens
De dingen die bij a) genoemd zijn voldoen inmiddels redelijk aan eisen 1-4. Voor zover ik Lomborg begrijpt is hij wat optimistischer over een aantal 1’s en 2’s, maar zijn belangrijkste kritiekpunt gaat over 3-4: maatregelen zijn te duur en te ineffectief.
Dingen bij b) genoemd voldoen absoluut niet aan 1,2,3 of 4. Hier is zeker geen wetenschappelijke consensus over en hier is geen zinnig beleid op in te stellen. Al Gore en Greenpeace gebruiken zaken uit deze categorie als hun voornaamste wapen. Daar is deels iets voor te zeggen, maar het negatieve gevolg is dat er nu buitensporig onevenredig veel aandacht en geld naar klimaat gaat.
Mijn advies hier is: meer onderzoek, vooral naar de dingen in b). In Nederland heerste een paar jaar geleden paniek over Tsunami’s. De overheid is toen zo tegenwoordig van geest geweest om het gewoon even uit te zoeken. Wat bleek: niks aan de hand, dankzij Engeland blijft er maar 11 cm over van zo’n ding.
Voor a3 en a4 geldt trouwens, naar mijn inzicht, dat de wetenschappelijke consensus is dat ze weinig effect hebben en veel geld kosten. Alleen wordt dat niet zo bot geformuleerd.
De “consensus” waar GP op doelt gaat alleen over a1 en a2. Maar hun campagnes mikken op a3, a4, b1 en b2.
Ik ben het eens met je opsplitsing in puntjes a1 t/m b en de mate van wetenschappelijke concensus daarover.
Ik vraag me echter af of Lomborg de juiste ideeen over a2 heeft. Een paar graadjes meer of minder maakt de dagelijkse beleving van de verstedelijkte mens niet zoveel uit, maar wat betekent het voor de voedselvoorziening?
Eh, ik ben dus niet helemaal zeker van de wetenschappelijke concensus over puntje a2, in tegenstelling tot wat ik in de eerste alinea van bovenstaande post beweer. Dat is mijn punt.
Voedselvoorziening is een goede vraag. Volgens mij wordt daar wel veel over nagedacht, maar ik kan me inderdaad niet voorstellen dat we daar alle antwoorden op weten.
In dat geval moet de discussie gaan over de keuzes die hij maakt voor a2.
Maar zelfs als morgen aangetoond wordt dat a2 duizend keer hoger is dan Lomborg aanneemt, zijn stelling over ineffectiviteit van a3 en a4 overeind blijft. Kyoto e.d. zijn echt *heel erg* ineffectief.
Als je naar voedselvoorziening kijkt is het trouwens niet alleen slecht nieuws. Bedenk ten eerste dat je met intensieve landbouw (en misschien wat minder vlees consumptie) echt niet zo’n idioot percentage van de aardoppervlak nodig hebt. Ten tweede komt er een onvoorstelbare hoeveelheid vruchtbare en goedkope grond vrij in Canada, Alaska en Siberië.
Voedsel is in de meeste ontwikkelde landen nog maar een fractie van de uitgaven. Dat gaat voor steeds meer mensen gelden en dat is een van de redenen waarom je soms compromissen moet sluiten om maar zoveel mogelijk mensen uit armoede weg te krijgen. Zodra mensen meer dan een paar honderd euro per maand verdienen, is een verdubbeling van voedselkosten geen onoverkomelijk drama meer.
En ook hier geldt dat er andere factoren zijn die veel meer invloed op voedselproductie hebben dan klimaat en die nu genegeerd dreigen te worden: overmatig pesticide gebruik, uitputting van de bodem, teveel waterverbruik. Oh en … biobrandstoffen.
Las vandaag in de krant iets over een malaria vaccin. Daar heb ik graag een paar ton extra CO2 voor over.
Niet alleen “genegeerd” trouwens, door de huidige paniek zelfs “verergerd”.
Angst voor aantasting van de voedselvoorziening, zorgt er nu voor dat we dingen doen die een bedreiging vormen voor diezelfde voedselvoorziening.
Biobrandstoffen zijn een overduidelijk voorbeeld
Maar denk ook aan het stimuleren van kleinschalige back-to-basics landbouw. Je wilt niet weten hoeveel energie, water en arbeid er verspild wordt als iedereen eigen groentetuintjes gaat lopen onderhouden.
Energie wordt er daardoor niet verspild. Ouderwetse landbouw gebruikt minder energie dan moderne. Alleen bij de moderne komt die energie uit goedkope bronnen terwijl je er bij ouderwetse zelf voor moet zweten 🙂
Maar verder is idd waarschijnlijk ongelooflijk veel productiviteitswinst te behalen door grond die nu voor kleinschalige zelfvoorzieneningslandbouw gebruikt wordt, grootschalig te gaan bewerken voor de verkoop.
Maarja, kun je dan weer generaliserend gaan verzuchten, dan gaan diezelfde hippies die zich om het broeikaseffect drukken maken weer miepen over oude culturen die verloren gaan en multinationals die de grond van de plaatselijke bevolking inpikken.
Ik werd gewezen op het Human Impact Report Climate Change van het Global Humanitarian Forum. Dit raport gooit met enorme getallen van vluchtelingen en economische schade door klimaatsverandering en pleit voor CO2 reductie. Het maakt precies de denkfout die ik in mijn blogpost ook al aangaf.
Het corrigeert niet voor overbevolking, ontbossing, water- en andere verspilling, een
toenemende hoeveelheid dure infrastructuur op kwetsbare gebieden, niet functionerende rechtstaten, etc.
Ook zie ik in de samenvatting niet
vermeld dat er naast wereldwijde klimaatverandering ook lokale
verandering is.
Er blijft uiteindelijk een veel kleiner deel over dat puur aan CO2 stijging te wijten is. En maatregelen die puur op CO2 gericht zijn lossen dus ook maar een klein deel van het probleem op.
http://www.ghfgeneva.org/Portals/0/pdfs/human_impact_report.pdf
U geeft een berekening voor uitstel van klimaatverandering door zonne-energie in Duitsland. Ik had deze berekening graag zelf nagedaan, maar kan niet vinden waar de onderliggende getallen vandaan komen t.w. 4 GW, 160 GW en 1/5e bijdrage. Op de aangegeven sites kan ik ze niet vinden.
met vriendelijke groet
Het is alweer een tijdje geleden dat ik deze vrij ruwe schatting gemaakt heb.
* 4 GW: ik zie op wikipedia dat de productie inmiddels flink is toegenomen tot 17 GW. Hier is de versie uit 2009: http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Solar_power_in_Germany&oldid=330928395 “for a cumulative total exceeding 3,830 megawatts”.
* 160 GW: ik neem aan dat u verwijst naar 16 terawatt / 16.000 gigawatt, het wereld energie verbruik? De huidige versie van het artikel spreekt over 15 terawatt “This is equivalent to an average annual power consumption rate of 15 terawatts”
* 1/5e : dit is een aanname van mijn kant; ik ga er vanuit dat de panelen ongeveer 20 jaar meegaan. Ik wil echter het effect over de hele eeuw uitrekenen.